Keuzeritus

Van mijn lief mag ik altijd kiezen: wat we gaan eten, naar welke film we gaan, tot onze vakantiebestemming aan toe. Vaak uit pure gemakzucht, blijkt. Hij schuift graag zijn verantwoordelijkheid af. Als vervolgens de film of de vakantiebestemming tegenvalt ‘is het mijn schuld.’  Bovendien is keuzevrijheid vaak schijn. Je keuze wordt betwist, is te duur, niet leuk en je mag van voren af aan beginnen. Het is een duivels dilemma. De grens tussen keuzevrijheid en verantwoordelijkheid ligt altijd in het midden. De adjunct-directeur  van het Anna van Rijn College heeft zijn verantwoordelijkheid genomen. Het laakbare optreden van de Utrechtse politie heeft in ieder geval de discussie losgemaakt. We gaan weer grenzen stellen. Eén probleem: De ouders moeten daar al mee beginnen bij een dreumes van anderhalf. Eén aspect in de opvoedingsstijl wordt steevast onderbelicht: De ziekte van het mogen kiezen. In Turkije klink ik verwaand. Daar heb je weer die typisch Nederlandse klaagcultuur. “Jullie keuzevrijheid is een bewijs van jullie fantastische welvaartsstaat. Jullie kunnen zelfs kiezen wanneer jullie doodgaan. Dat is het toppunt van beschaving.” Ik leg uit dat de euthanasiewet in Nederland echt wat genuanceerder ligt. Dit terzijde.
Ik probeer uit te leggen dat ‘mogen kiezen’ weliswaar vrijheid impliceert, maar dat het vaak ook móeten betekent. Bovendien kan die keuzevrijheid heel belastend zijn. Het begint al bij peuters. “Wat wil je eten, wat wil je aan, waar wil je naar toe, wat zullen we spelen?
Een dierbaar familielid vroeg zijn enige dochter van 3 welke lepel ze wilde bij haar avondeten. Hij had twee lepels in zijn hand: “De plastic kinderlepel (met een kleurtje) of een dessertlepel.”
Ze aarzelde oprecht, je zag haar ogen heen en weer gaan; twijfel, twijfel, twijfel. Toen maakte ze er een spel van: “die, nee die, nee toch maar die”, tot papa er genoeg van kreeg en zei dat ze nú moest kiezen! Welk pedagogisch effect hiermee wordt bedient is mij een raadsel. Ze worden op een verkeerde manier verwend maar ook belast. Het verbaast mij dan ook niet dat uit onderzoek blijkt dat kleuters en jonge kinderen tegenwoordig vaak aan stress lijden. Ze staan onder druk en moeten veel te veel kiezen. Een Turkse vrouw vertelt mij huilend dat de knobbel in haar borst kwaadaardig is en zij kan kiezen uit drie mogelijkheden: een chemokuur, bestraling of een borstbesparende operatie. Op haar vraag wat de dokter in haar plaats zou doen is het antwoord: “Nee, dat kan ik niet, het is uw verantwoordelijkheid mevrouw, uw leven, uw lijf, u moet kiezen.”
“Zij hebben er toch voor gestudeerd, zij zijn dokter! Waarom krijg ik geen advies?” en nu vraagt ze mij wat ze moet doen. Hoe moet ik dat weten?
Ons land lijdt al jaren aan ‘keuzeritis’. Ik geef toe dat ik alle opties zou willen horen, wil kunnen kiezen maar ik ook wil weten wat de dokter in mijn plaats zou doen. Kiezen om je verantwoordelijkheid te nemen als ouder, dokter, politieagent is de moeilijkste maar wel de juiste keuze.
(Eerder verschenen in de Telegraaf 18 november 2011)