Een 23 jarige advocaat begeleidt ons bij het medisch onderzoek waarvoor ik in Istanbul ben op last van de rechtbank. Na een paar dagen hebben we iets meer dan alleen beleefdheidsgesprekjes. Hij woont nog thuis en zijn moeder – ook advocaat – maakt zijn ontbijt klaar. Hoe hij het moet rooien als hij zelfstandig gaat wonen is géén zorg voor later; immers, ondanks emancipatie en opleiding, zal zijn Turkse echtgenote, de rol van zijn moeder overnemen. Zodra je de grens overgaat zijn de opvoedingsverschillen zichtbaar.
Na een uitwisselingsweek van het middelbaar beroepsonderwijs in België kwam mijn lief met verhalen terug over leerlingen die muisstil naar de docent zaten te luisteren. Als ze een vraag hadden, hetgeen zelden gebeurde, staken ze netjes hun vinger op en wachten tot de leraar aandacht kon geven. De leerlingen waren rustiger, leergieriger, vlijtiger en beleefder dan de Nederlandse tegenhangers. Ook al waren de Nederlandse collega’s soms jaloers; toch vonden ze dat er iets miste. Mijn lief heeft in die uitwisselingsweek geen van de Belgische leerlingen kunnen betrappen op een kritische vraag over de leerstof. Er waren ook studenten uit Nederland mee. Toen een gezamenlijke activiteit georganiseerd werd, waren het vooral de Nederlandse leerlingen die initiatieven namen in de werkgroepen, die bijvoorbeeld de rol van voorzitter op zich namen. Het lijkt er op dat op het moment dat op scholen deze vaardigheden worden uitgedaagd, daarmee meer onrust in de leslokalen wordt geïntroduceerd. Helaas onvermijdelijk. Natuurlijk schiet dat soms door naar brutaliteit en meer assertiviteit, maar passiviteit is net zo hinderlijk.
De Nederlandse studenten vervulden ons met trots. Er zijn crèches waar het bevorderen van zelfstandigheid één van de belangrijkste uitgangspunten is. Tijdens het yoghurtuurtje, niks drinktuutje, wel twee handvatten. Zelf leren drinken zonder te morsen. Helpen met eten, door te voeren gaat ook al heel bewust gericht op zelfstandigheid. Als een peuter nog niet in staat is om het eten zelf op een lepel te scheppen, doet de leidster dat, maar ze legt de lepel met eten weer terug op het bord zodat het kind het zelf kan pakken en naar de mond brengen. In het begin misschien iets meer werk, maar je kweekt er wel zelfstandigheid mee.
Voeren van kleuters is geen uitzondering in Turkije. Ik kan het niet helpen dat ik mijn advocaat van 23 jaar en 1.90 lang, zie als het jongetje waar mama met een lepeltje achteraan loopt. Dat zeg ik natuurlijk niet. In Turkije staat beleefdheid op een hogere plek dan zelfstandigheid en zeker hoger dan mijn mening.