Onbewuste discriminatie

Uit onderzoek blijkt dat politierechters verdachten met een buitenlands uiterlijk twintig keer harder straffen dan verdachten met een Nederlands uiterlijk die ook Nederlands spreken. Honderden politierechtszittingen zijn geobserveerd, waarbij het ging om relatief eenvoudige zaken zoals, winkeldiefstallen, rijden onder invloed, bedreigingen en lichte geweldsdelicten. Buitenlanders met een niet-Nederlands uiterlijk die wel Nederlands spreken maken vijf keer meer kans op celstraf. Voor de wet moeten dezelfde delicten, even zwaar worden gestraft. “Anders is er sprake van rechtsongelijkheid”, zegt hoogleraar strafrecht De Roos.

Advocaten, leraren, dokters, politiefunctionarissen, specialisten of medewerkers bij overheidsinstanties; ik heb ze in mijn hoedanigheid als tolk allemaal zien discrimineren. 

Om te beginnen speelden mechanismen als het hebben van een ‘klik’ tussen mij en de ‘specialist’ al een grotere rol dan wij als betrokkenen beseften. Toen ik dat eenmaal doorhad, maakte ik daar gretig gebruik van. Het gedrag en het uiterlijk van de cliënt in kwestie speelde in dat geval een secundaire rol.

Natuurlijk was het de eerste keren schokkend om zoiets mee te maken. Zo tolkte ik voor een Turkse vrouw bij wie baarmoederhalskanker was geconstateerd. Terwijl wij, haar man, zoon en ik, wachtten kwam de specialist met een andere patiënt die borstkanker had naar buiten. Hij troostte haar en nam uitgebreid afscheid. Toen mochten wij naar binnen. Alle contact tussen de Turkse vrouw en de specialist ging via mij. Terwijl zij zich weer mocht aankleden vertelde hij mij dat haar ziekte in een vergevorderd stadium was: zij had nog hooguit zes maanden te leven. Toen ik zei dat ik dit slechte nieuws eerst aan vader en zoon wilde vertellen en dan pas aan de patiënt, nam hij afscheid. Hij troostte noch de patiënt, noch haar familie en zadelde mij op met het slechtnieuws gesprek.

Zaken als cultuurverschillen, berouw tonen, het wel niet aankijken van een rechter, kleding; alles speelt een ‘onbewuste’ rol bij de afweging van de rechter. Discriminatie op etniciteit is relatief. Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat mannen 6,5 keer meer kans hebben een onvoorwaardelijke celstraf te krijgen dan vrouwen.

Discrimineren doen we allemaal. Als alle mensen, maar vooral politierechters voor hun handelen zich daar maar bewust van zijn.

(Eerder verschenen in de Telegraaf vrijdag 16 maart 2012)

Deel Dit