Klokkenluiders

De klokkenluider die verkeerde dingen binnen een organisatie naar buiten brengt, wordt een verrader genoemd. Klokkenluiders doen dat overigens pas wanneer binnen de organisatie geen gehoor is gegeven aan vaak ernstige klachten. Geen beloning maar ontslag is het gevolg van het openbaar maken van misstanden. En om de klokkenluider te kunnen ontslaan wordt er nauwkeurig gezocht naar zijn overtredingen, krasjes en/of vlekjes. Het ontslag wordt gebaseerd op zijn disfunctioneren of erger: híj heeft zich (mede)schuldig gemaakt aan frauduleuze praktijken. Niets te vinden? Dan beroept men zich op ‘De ernstig verstoorde werkverhoudingen’.

Freelancers hebben geen vaste contracten. 

Wel hebben ze soms vaste opdrachtgevers. Zoals ik al twaalf jaar met mijn columns bij deze krant of mijn presentatiewerkzaamheden bij radio 5, afgelopen anderhalf jaar. Geen ontslagbescherming voor freelancers dus. Zouden freelancers misschien voorzichtiger, schijnheiliger of banger zijn in het uiten van kritiek op hun opdrachtgever dan mensen in vaste dienst? Niet perse. Freelancers kunnen net zo kritisch zijn omdat ze immers niets te verliezen hebben.

Als kritiek bedoelt is om het ‘product’ of de bedrijfscultuur, het vertrouwen binnen de organisatie te verbeteren, kan niemand daar toch tegen zijn? Waarom wordt er dan toch krampachtig omgegaan met kritiek? Het wordt gladgestreken, goedgepraat of gebagatelliseerd of te persoonlijk opgevat terwijl het misschien vooral de bedrijfscultuur betreft. ‘Hij, zij, iedereen doet zijn best, toch?’, of ‘Het is altijd zo geweest en ik kan dit toch niet in mijn eentje veranderen’. Freelancer of vast dienstverband: zijn we allemaal niet bange schijters? Ondertussen wordt er wel volop geklaagd en geroddeld. Wie zijn de helden? De klokkenluiders, de zwijgers of de blijvers? Blijvers die intern niet zwijgen maar ook niet weglopen en zo beetje bij beetje de cultuur van binnenuit proberen te veranderen? En is er een verschil tussen misstanden in een bedrijf of een gesubsidieerde instelling? Bij de bouwfraude ging het om belastingontduiking, prijsafspraken, prijsopdrijving, kortom: de overheid flessen. Bij gesubsidieerde instellingen idem dito. Overheidsgelden zijn belastinggelden, opgebracht door de burger.

En is ondermaats presteren minder erg omdat zogenaamd iedereen zijn best doet? Waarom en wanneer zou iemand in moeten grijpen? De gangbare opvatting is dat iedereen loyaliteit is verschuldigd aan zijn broodheer, of je freelancer bent of in vaste dienst. Loyaliteit is een nobel streven. Gemakzucht, laksheid en lafheid niet. Lef in je eentje is niet altijd genoeg. Eén klok luidt minder dan twee. Of meer.

(Eerder verschenen in De Telegraaf vrijdag 18 mei 2012)